Der Bauernhof um 1870

von

Heinrich Stolte



Doe Acker

Landluüe send Ackersluüe. Soe liewet fannen Acker un arboedet uppen Acker. Doe besten Grundstücke an iusen Huawe wören Acker; wui sian Land un unnerschedden Gortland un Faildland. Dat Gortland hadde den besten Bodden un lagg donne buim Hiuse: doe lütke Goren, doe aule Goren un doe Luan. Dat Faildland, wui sian auk Kampland, hadde lichten druügen Bodden un lagg wuider af: doe nuigge Kamp, doe aule Kamp un doe Woetkamp. Dat Hius häwwet soe dohen sedd´t, wo doe beste Bodden annen Huawe es.

Dat naichste Gortland was doe lütke Goren achter der Bieke. Hoe hadde an droe Suien Holt, links iuse Breok, rechts oenen Hagen met Boöken un achterhiar oenen Hagen met Ellern un Boöken. Achter dem Hagen rechts lagg dem Nower suin Breok un hoel den Goren warm. Anner Bieke stönen Obstbaime. Ümme un duür den Goren gengen Annewoens. Dat wören Grässstruipen, wo doe Piare buim Ploögen ümmekeren un wui doe Koögge ledden. Doe Annewoen inner Midde doele den Goren. Doe linke Hälfte was wat haiger os doe rechte; links gengen doe Stücke twass un rechts loepen soe langs met der Annewoen. Tüsken den Stücken was ümmer oene Fuar, wo doe Pleog hiargon was. Up der linken Hälfte weort ümmer oen Stück Hamp saigget; süss tuüge wui in dem Goren Flass, Iarfte, Baunen, Woddeln, Kartuffeln, Gasten un Klowern. Dat Stücke rechts an dem Boökenhagen was suige un fuchte. Dat weort besonners dünget un doepe grawen un dann met Kumst, Wirsing, Salot, Suipeln, Sellerui, Borroe, Poedersieljen, raue Boeden und Fuiksbaunen teoplantet. Dat was Mudder iar Pottstücke. Os up den Nowerhoff oen nuiggen Biur kamm, weort dat Holt achter iusen Boökenhagen iutruat un teo Lanne maket; et hett niu uppen Ruiggen; do kraig doe lütke Goren kaulen Wuind; doe dünne Hage konn den Wuind nich afhaulen. Do namm Mudder dat Stücke for dem annern Hagen os Pottstück. Doe Hage was bredder un haiger un lagg just for der Sunnen.

Os dat Nowerholt no stonn, was doe lütke Goren oene warme Sunnenstuie. In den Hiagens satt olle Jore doe Nachtigalle un dat Rautböstken, in dem Holle rechts un links doe Hampsotsfuogel, in den Dairnbüsken doe Iarftebicker, an den Obstbaimen doe Baumlaiper un anner Bieke doe Niedelküönik. Innen Kaule lagg doe Hase. Owends loep doe Scharphase herümme un sochte Snuiggen un Mieke. Bui Dage funnen sik doe Iagedassen un Blinnerslangen up den Annewoens. Wui Kinner mössen do doe Koögge loen, twoe un twoe tohaupe annen Stricke, dann doe Küödel medder Schoöfel upsoöken un medder Korn uppen Messfal bringen. Sunndages dröffe wui up der broeen Annewoen Trullen jagen, innen Hiarfste an den Hiagens Rüöde un Brümmeln soöken.

Suit der Tuit hät sik fiels in dem lütken Goren ännert. Doe Hiagens send iutruat, doe Annewoens ümmebruaken, doe Fiars teomaket, olls liggt in oenem Flacke os Ackerland. Dat Pottstück es nich mer un doe Name Goren passt nich mer. Blaut an der Riangensuit stoet no dat aule Breok met Boöken un Oeken, un dat witt soe auk no iutruan. Dat Holt bringet nen nich geneog in; soe soegget: dat smitt niks up. Et es just, os wenn dat Gemoöde failt un blaut no doe Ferstand wat güllt. Doe warme lütke Goren es niu oene kaule Wuitlucht. Do kann sik ninn Fuogel mer haulen un ninn Kuind mer fröwwen. Mudder sia manßen; Doe ganße Hoff es kault weoren, suit Streobms Breok iutruat es.

Doe aule Goren, wui sian auk doe hauge Goren, lagg midden innen Holle. Hoe hadde fan ollen Suien Schuts for kaulen Wuind un was graut geneog, dat em doe Schadden nich teo fiel schade. Rundherümme gengen broee Annewoens un doepe Griawens; doe sollen doe Woddeln fan den Oeken un Boöken nich int Land wassen loden. Doe Goren was droemol sau lang os broet, inner Midde un achter hauge, fuür wat suiger. Twassduür gengen two Annewoens. Up dem suigen Doele tuüge wui Flass, Iarfte, Baunen. Kartuffeln, Woddeln, Roöwen un Sommerwoeden, just os in dem lütken Goren; up den haugen Stücken blaut Rowwen, Hawern, Sperges un Beokwoeden. Olle paar Jore woören doe Annewoens afschoöfelt, dat wui Plaiggen inne Ställe teo stroöggen hedden. Dat Gräss wuoß dann wir langsam wuir.

Achter den Griawens annen Holle wuoß ollerhand for us Kinner: Rüöde, Brümmeln, Gimbern, Siegenranken un Kuckucksklowern. Boewern un Drüppeln saiden nich innen Breoke. Dat dichte, hauge Holt loet doe nich upkuomen; blaut hen un wuir stönnen Spriakeln un Hülsen. Up den Annewoens kriemle dat fan Aimpen, Gaffeltangen un Sunnenkinnern. Os wui ens innen Feornbuske laigen, kraup mui oene Gaffeltangen int Aur; dat dai sau woe, dat ik os ferrückt upsprang un schroegge. Soe kwiale mui kium oene Miniuden un kamm fan sümst wir heriut, owwer dat Kloppen un Siusen innen Aure häww ik fandage nau nich fergieden. Doe grauden rauen Sprockaimpen kaimen nich in dat duüstere Breok; doe bliewen anner annern Suit fanne Hiuse innen Kelterhuawe, wo soe oen graut Nest for der Sunnen hedden.

Doe aule Goren was warme un stille, hadde owwer woenig lütke Füögel. Doe loet dat Untuüg nich upkuomen, dat ümmer achter innen Breoke satt. Doe Foss spiele manßen am hellen Dage met suinen Jungen upper Wisk unner form Breoke un loep dann duür doe Stroöer Wiske non Apslau. Us hale hoe selten Honner weg. Graude Füögel gaff et geneog innen Breoke. Do schroegge doe Hiegert, schriake doe Iakstern, kure doe Diuwe, roep doe Kuckuck, lachche doe Specht un flodde doe Swattdrossel; Iulen wören selten. Bussarde hoele wui for Hawike un süngen sau lange, os wui soe hauge inner Lucht soen können: Hawik, Hawik Honnerdoef, hät dat widde Heon sau loef. Iuse loefste Fründ was doe Huopk. Wenn wui suin Hupphupp innen Breoke hairen, dann wüsse wui, dat doe Kuckuck baule kuomen mosse un wui barwelsk gon dröffen. Doe aule Wuishoet sia: Foertoeggen Dage for Moedagg kann hoe reopen, foertoeggen Dage no Moedagg mott hoe reopen. Ninn anner Fuogel hadde sau wackere bunte Fiarn, sonnen langen dünnen Snawel un sonne hauge Kuppel, nich oener konn sau närsk nicken un hüppken. Suin Nest hadde hoe in den Koppwuin anner Bieke un in den Kopphaistern innen Breoke.

Doe aule Goren es nich sau arg ferännert os doe lütke Goren. Doe dicken Oeken un Boöken rundherümme send iutruat un doe doepen Griawens send teofüllt. Doe Annewoens un Fiars tüsken den Stücken mössen teomaket weren, os soe anfangen met Maschuinen teo saiggen un teo maiggen. Doe Annewoens rundherümme send bliewen un muöt auk bluiwen, sau lange os dat Holt ston blifft; süss kuomet doe Woddeln un doe Schadden den Früchten teo nohe.

Iuse moeste Gortland lagg inner Luan. Dat was auk in lütke Stücke indellt, met Fiars dotüsken un Annewoens rundherümme. Wui tuügen doe olls, blaut ninnen Beokwoeden un Hamp, auk Rowwen un Sperges selten, owwer fiel Kaul un Sadellen. Doe Luan hadde ümmer geoe Früchte, besonnders in druügen Joren, wenn dat hauge Kampland woenig brochte. In nadden Joren kamm et for, dat do unner den Kartuffeln auk laige wören. Wui hölpen us un ferdoelen doe Kartuffeln, planten wecke innen aulen un lütken Goren un wecke inne Luan. Kartuffeln un Rowwen wören iuse wichtigsten Früchte, Karttuffeln uppen Gortlanne un Rowwen uppen Kamplanne.

Ümme doe Luan gengen Ellernhiagen met Griawens an boeden Suien. Doe Ellern woören olle par Jore afhowwen, wüöße woll rask wuir, bliewen owwer dünne os Stangenholt un gaiwen woenig Schuts. No wichtiger os doe Hiagens wören doe Griawens. Soe mössen faken rummt weren, dat soe nich teoslammen, süss hadde doe Luan ninnen Aftogg un was innen Winter blank for Wader. Doe Annewoens wören suige; dat Gräss was siur; doe Koögge graisen do nich gern. Wenn wui soe annen Stricke loen un hoön mössen, bliewe wui gern innen lütken Goren un uppen Huawe domedde. Auk Plaiggen schoöfeln brochte inner Luan nich fiel up den suigen Annewoens. For us Kinner was in der Luan woenig teo fuinen. Füögel un lütke Tire hoelen sik in den dünnen
Hiagens nich up. Nüöde wüößen do nich. Brümmeln un Gimbern woören met den Ellern afhowwen un fertrompelt. Blaut up der langen broeen Annewoen, doe midden duür doe Luan geng, spiele wui met den Kuadenkinnern gern Trullen jagen, hedden owwer blaut Sunndages Tuit doteo.

Der Luan es et justsau gon os den boeden Görens. Doe Hiagens send iutruat, doe moesten Griawens teofüllt, doe Annewoens ümmebruaken un doe Fiars teoploöget. Doe ganße Luan es niu oen graut Flack one Grenßen un sau anleggt, dat doe moeste Arbeot met Maschuinen don weren kann. Rundherümme got no Annewoens one Hiagens, owwer met broeen Aftoggriawens, doe doe Luan druüge hault.

Dat Faildland, wui sian doe Kämpe, lagg oene Fördelstunne wuit fannen Hiuse af. Doe Wegg dohen geng for dem Nowerhuawe hiar un namm us fiel Tuit weg, wenn wui Mess wegförden un Kaurn införden. Wui können do blaut Früchte tuügen, doe woenig Arboet maken: Rowwen, Hawern, Beokwoeden un Lapuinen. For doe annern Früchte was doe Bodden auk woll teo lichte un druüge. Midden duür doe Kämpe geng doe Landstrode fannen Breokhagen non Stoenhagen. Dat was oen doepen, broeen Sandwegg, an bo<e>den Suien met Füchten teoplantet. Doe Kämpe laigen an twoe Feode haiger, rechts doe nuigge Kamp, links doe aule un doe Woetkamp. For un achter den Kämpen lagg no Hoee met Löckern, wo wui widden Sand denne halen, un met aulen kriusen Füchten, den iare langen Woddeln doe Kuarfmaker sik halen. Doe Kämpe wören auk in Stücke indellt, dotüsken Fiars, twassduür un rundherümme Annewoens. Doe halwe Kamp weort innen Hiarfste met Rowwen teosaigget; doe annere Hälfte blaif for doe Schope os Droesken un for doe Sommerfrüchte luiggen. No dem Arn weort upt Rowwenland no Sperges os Hiarfstfeor for doe Koögge saigget. Unkriut gaff et woenig uppen Kampe; met Ral, Triems, Mon un Daiwen hedde wui woenig Last innen Kaurn. Uppen Stoppellanne wuoß doe ruwwe Schopsperges, wenn et nich gluiks strieket weort.

Doe Kamp was oene graude stillte Wuitlucht. Tofeode geng do selten enner iawer doe sännerge Landstrode. Doe Feorluüe maken loewer den Ümmewegg iawer Rüsskaups Hoff, os dat soe doe Piare duür den doepen Sand driewen. Hasen un Truishonner hedden up den Kämpen Riue, bet doe Jiager innen Hiarfste kaimen. Dat Luchtlaiwerken was do den ganßen Sommer teo hairen un teo soen. Kraiggen kaimen enteln un Diuwen in Tröppen, wenn doe Beokwoede ruip was. Doe Diuwen söchten upper Ern; doe Kraiggen sedden sik up doe Duüwe. Beokwoeden magg ik nich, roepen soe dann; Piarkuüödel soöde, schroeggen soe innen Winter. Sau liue doe aule Wuishoet.

For us Kinner was uppen Kampe woenig teo fuinen, blaut Fuürstoene inner Landstrode un Brümmeln in dem Birkenhagen tüsken iusen un dem Nowerkampe. Doe Brümmeln hedden fiel Sunne un wören dicke un soöde; ninn Minske kamm un plücke soe os blaut wui Kinner. Uppen Rowwenlanne söchte wui doe Gänge fan dem Sluike. Ens faun ik oen Sluiknest. Et glücke mui, et hoele iut der Ern teo kruigen. Dat was oen Klumpen Ern os oene Kuogel, fiustdicke met oenem lütken Locke anner Suit. Wenn ik dat Lock for doe Sunnen hoel, kriemle un wiemle dat drin fan lütken Sluiken. Doe wören nich grodder os lütke Aimpen un sögen dunkel greisblo iut. Wenn ik dat Lock innen Schadden hoel, was et stille drin. Doe Sunnen schienen doe Erdkinner nau nich teo kennen. Os ik dat Nest falen loet, bosse et un krüöpen doe lütken Sluike butts inne Ern.

Up den Kämpen hät sik fiels ännert. Suit doe Kunstdünger anwennt wert, saigget soe ninnen Beokwoeden mer; doe wässt un bloögget süss bet innen Hiarfst. Suit doe Schope afschafft send, wert doe Lapuinen blaut no os Groöndünger saigget. Sperges saigget soe gar nich mer un Sadellen selten. Dofor tuüget soe uppen Kampe niu auk Roöwen, Woddeln, Runkeln, Griuwen un Kartuffeln. Doe aule Unnerschoed tüsken Gortland un Faildland es met dem Kunstdünger iawerwunnen. Suit soe Maschuinen häwwet, mott doe Acker oen graut luike Flack suin. Doe langen, smallen Stücke met haugem Ruügge un doepen Fiars send luike maket un tohaupeleggt. Süss hoede dat: Huir oen Stück un dor oen Stücksken for oene Frucht; niu goet dat: Huir oen grauden Pläcken un dor doe halwe Kamp for oenen Frucht. Suit doe nuigge Schassoe iawer Rüsskaups un Peolms Hoff goet, es doe aule Landstrode upgiewen un ferkofft. Doe Füchten anner Suit send iutruat un doe Sand drin es met Landern teofort. Iuse Kämpe häwwet domedde oenige Schiepelsot Acker moer kriegen. Wo süss doe Landstrode hiargeng, liggt niu oene broee Annewoen, wo Gräss uppe wässt un Klockenbleomen, Schopriwwen un Biurnknaipe blögget. Doe Kamp es ferännert, owwer nich teom Laigen, blaut sau os doe Tuit dat met sik brochte. Mui stoet owwer dat Aule ümmer no for Augen. Do häww wui Kinner spielt un auk arbeoden holpen: Stoppelland harket, Woltern tuagen, Boöre ankloppet, Plaiggen schoöfelt, Mess smieden, Beokwoeden upduüwet, Sperges luaken, Lapuinen tuagen, Sluike fangen, Fuürstoene socht, Füchtappel plücket, Schope hott, Piare driewen, Garwen biunen, Hoöe upsedd´t, Richten tellt un Kösskenwader drunken. Wui send do natt weoren fan Swait un Riangen un wir druüge fan Wuind un Sunne. Dat fergiede enner!

Iuse Acker hadde milden Sandbodden; doe was nich sau lichte un druüge os inner Senne un uppen Eske, owwer doch for Woeden un Klowern nich swor geneog; em faile Laimen. Den Woeden könne wui missen; wui backen Rowwenbraut un Beokwoedenpicker, owwer doe Klower faile us for doe Koögge. Et was oen Glücke, dat wui Wiske un Wader annen Huawe hedden.

Doe graude Wisk form Hiuse lagg unner der Bieke, hadde stark Gefälle no dem Breoke hen un konn fan buawen bet unner uppe Strode flaidet weren. Wenn wui doe Schüdden buawen teostaiken, stöwwe sik dat Wader sau hauge up, dat olle Flaitgriawens full wören und dat Wader langsam duür doe ganße Wisk geng. Dat was ens; fandage send doe Flaitgriawens teoslammt un teowuoßen. Doe annern Wiske, doe lütke doe graude Fleddern un doe Keowoee, laigen iawer der Bieke un kriegen blaut Wader, dat iut der grauden Stoenhiager Hoee kamm. Soe wören owwer an sik fuchter os doe graude Wisk. Wenn in druügen Joren doe Bieke ninn Wader mer hadde, un doe graude Wisk briun brenne, bliewen doe annern no groön. Soe laigen olle fruigg, blaut doe Fleddern hadde oenen Ellernhagen, doe fandage no stoet. Iuse Wiske gaiwen män oenen Snitt, Nomatt blaut, wenn soe Dünger un Wader geneog kriegen. Innen Hiarfste driewe wui doe Koögge in doe graude Wisk, bet doe Kreonen kaimen; dann folgen no doe Schope, bet et snuigge un fraus. In der grauden Wisk hedde wui an wecken Stuien doe Suigge (Ruigge) elke Jore; doe ferdarf dat Gräss, dat et os ferbrennt iutsog. Et diure lange, bet soe ganß fertuigget was. For us Kinner was dat ganße Jor innne Wisken wat teo soen un teo spielen, innen Froöjore doe Puiwitt, innen Sommer doe Bleomen, innen Hiarfste doe Drachche un innen Winter dat Uis. An den Griawens wüößen Bodderbleomen, Rautstrünke, Piarschuaken, Bleotkriut un Fergittminich, upper Strode Austerbleomen, Fuileken, Elsbern un Knöppkenmoss, inner grauden Wisk Kuckucksbleomen, Pingstbloemen, Hanenbleomen, Mialkebleomen, Augentraust un Miuseauren, inner Fleddern Haddeblatt, Joenebaunen, Hiemdknaipe un Püppkenflass, inner Keowoee Ruüske, Flauholt, Erdwuin, Siugtittken, Össekriut un Fettkriut.

Innen Sommer mössen doe Schope uppen Kampe un inner Hoee bluiwen. Wui hedden foer Hoeen: Maisenhoee, graude Hoee, Hoee ubm Flage un achtern Kampe. Os ninne Schope mer uppen Huawe wören, bröchten doe Hoeen nich moer in os dat Jagdgeld, kium doe Grundstuür un den Kanon (Iarfpacht for doe Stoenhiager Hoee). Doe Maisenhoee weort ferkofft, doe annern send teo Wisk un Acker maket. Sau lange os wui Schope hedden, wören doe Hoeen annen Huawe naidig. One den Schopdünger hedde wui den grauden Kamp nich beackern konnt. Doe Hoeen wören for doe Schope un doe Schope for den Acker naidig. Doe aule Wuishoet seggt: Schope häwwet oen ferfriaden Miul, owwer oenen gollnen Äs. Wat niu doe Kunstdünger for den Acker es, dat was froöer doe Schopdünger. Wenn enner for seßtig Joren duür doe Hoee geng, dann sog hoe niks os Füchten un briune Hoee, hen un wuir sonn bieden Gräss, an nadden Stuien Wadermoss un Bient un an druügen Stuien Bucksbort und Kaddenfoötken. Up der ganßen Hoee wüößen enteln Birken, Kwakeln, Fiemeln, Flauholt und Erdwuin. Hoe konn iutgluin, wenn hoe up dat smiarige Össe- un Fettkriut tratt. Manßen sprang oen Hase up odder flaug oen Fuogel weg. Dann mochte hoe woll denken: Worümme lodet doe Biurn doe grauden Pläcken sau wild luiggen? Doe können doch woll moer inbringen un moer Luüe erniaren? For sesstig Joren können doe Biurn doe Hoee nau nich missen; soe briuken soe for doe Schope un for den Acker. Os doe Kunstdünger upkamm, weort doe ganße Acker ümmestellt; dat Plaiggenschoöfeln haur up, doe Schope woören afschafft un doe Hoeen teo Land un Wisk maket. Wat doe Hoeen froöer bedutt hedden, weort fergieden. Mianige Hoee es teom Schaden for doe Famuilje un den Hoff lichte ferkofft. Iuse Maisenhoee was graut geneog for sonne lütke Biurnstuie. Hedde wui soe doch for oenen van us Kinnern behaulen!

Zurück

Public Domain Mark
Dieses Werk (Der Bauernhof um 1870, von Heinrich Stolte), das durch Olaf Bordasch gekennzeichnet wurde, unterliegt keinen bekannten urheberrechtlichen Beschränkungen.
Dies gilt nicht für die hochdeutsche Übersetzung des Werkes.