Der Bauernhof um 1870

von

Heinrich Stolte



Doe Landarb[e]<o>et

Inner Statt hät joeder suine Arboet, doe hoe Dagg for Dagg doöt, ümmer desülwe. Annre Arboeden briuket hoe nich teo küönen. Wenn hoe suine Arboet ferstoet, dann es hoe Fachmann un kann hoe auk Mester weren. Hät hoe dann no Geld un Glücke, kann hoe for sik anfangen un oenen Laden odder oene Wiarkstuie upmaken. Ganß anners es dat met der Arboet uppen Lanne. Do gifft dat Dagg for Dagg annre Arboet un olle müöt soe olle Arboet ferston. Doe aule Wuishoet seggt: Wat sau fiele Diusend küönt, dat moss diu auk küönen.

Et gaff bui us Landarboet un Hiusarboet. Doe moeste Tuit arboede wui biuden uppen Lanne. Sau baule os doe Sunne wir haiger staig un doe Sproen wuirkaimen, sia Fadder: Doe Arboet goet wir an. Hoe menne doe Arboet biuden uppen Acker. Dat was iuse wichtigste Arboet un hoede kottweg doe Arboet. Dann süngen doe Kinner: Heriut, heriut! Sünne Poeder es kuomen; dann kalwet doe Keo, dann leggt dat Heon, dann wässet dem Biurn olldage wat teo. Spinnratt anne Wand, Pleogstert inne Hand! Iuse erste Arboet biuden was dat Kwieken briaken. Wenn in oenem unroeggen Stücke Land innen Winter doe Kwieken duürwüößen, weort et innen Froöjore met der stölern Fuarken upbruaken un duürschüdd´t. Dat gaff dann dat erste Groönfeor for doe Koögge. Dat Briaken un Schüdden was ninne lichte Arboet, wui daien et owwer doch no loewer os spinnen en Speolen wuinen. Wecke hoelen et nich for geot; dat gaiwe mager Land; doe Kwieken tüögen den Dünger heriut. Soe strieken un oeggen sonn Stücke dann sau faken, bet doe Kwieken afstürwen. Mudder fröwwe sik owwer ümmer iawer dat erste Groön for doe Koögge.

Fadder feng dann an, dat Geschuir noteosoen. Dat lütke - Harken, Fuarken, Schiuden, Schoöfel un Plänter - make hoe sümst trechte odder namm Kuaden Bawwe tohülpe; dofor hedde wui doe Wiarkstuie innen Backse. Dat graude Geschuir - Pleog, Iagen, Woltern un Wagen - kamm no dem Stellmaker, wenn do wat anne iutteobiadern was. Dann geng et ant Strieken, Düngen, Ploögen, Oeggen un Saiggen. Met Hawern saiggen feng doe Sottuit an, met Beokwoeden saiggen haure soe up. Up Mudder iaren Pottstücke weort dat ganße Jor dünget, grawen, harket, plantet un saigget. Teo Kartuffeln un Woddeln weort dat Land rigeolt. Dat wören wichtige Früchte, doe doepen Ackerbodden ferlangen.

Up lütken Stücken rigeole wui met der Schiuden twass af; wui groöwen Ruige for Ruige duwwelt un sian inschiuwen (imbanken) un iutgrawen doteo, wecke sian auk hollännern. Up grauden Stücken weort achter der Pleog rigeolt. Wui strieken erst den Mess flack unner un loeden dat Stück no sonne kodde Tuit Broke luiggen. Dann ploöge wui doepe, groöwen doe Sualen achter der Pleog doepe iut un smieden doe Ern buawen upt Land. Buim Ruigeolen was oen grauden Tropp Luüe naidig. Joeder kraig sonn toeggen Trett iutteograwen, met Struüsken afstiaken. Dat was suine Reon (Kott). Wenn doe Pl[oe]<eo>g truüggekamm, moss hoe domedde ferdig suin. Dat Rigeolen schog Muarens freo for dem Imtiaden, moest fan fuiwe bet achte. Dat hoede oenen Ruck deon. Doe Nowerhiawe hölpen sik oenanner met iaren Luüen. Os ik dat erste Mol achter der Pleog iutgrawen mosse, weort et mui siur, met muinem Kodde ferdig teo weren. Ik was no sonn hännigen Jungen un mosse den Muaren no inne Scheole. Schadet hät mui dat nich un ik fröwwe mui fandage no, dat ik sau freo met den Grauden in oener Ruige ston konn. Doe aule Wuishoet seggt: Wart jiu inner Ruige, dann bluiwe jui nich truügge.

Up dat rigeolte Land plante wui doe Kartuffeln medder Schiuden in Ruigen twass iawert Stück, dat doe Hüchte os oen Klowerblatt tohaupestönnen. Wenn soe upgengen, woören soe erst oegget un dann behacket. Dat Oeggen schog met oener lichten Iagen, doe twoe Mann tüögen, dat Hacken met lichten Platthacken, nich medder Pleog; Piare dröffen nich up dat rigeolte Land trian. Wui planten droe Sorden Kartuffeln: freoe Widde, middelfreoe Rautaugen (witt met rauen Augen) und lade Raue; fan den Bloaugen hoel Mudder nich fiel. Tüsken doe Freoen saigge wui manßen Woddeln, tüsken doe annern auk oen par Kairn Roöwesot. Dann dröffen soe nich mer behacket weren.

Wenn wui inner Sottuit oen Stück for Hawern, Gasten, Flass odder Hamp ploögen, saiggen un oeggen, dann weort doe Fuar iutschoöfelt un doe Beort faste ankloppet. For den Ennens anner Annewoen weort doe Beort ganß fuin trechtemaket, iutschüdd´t, ansedd´t un duwwelt kloppet, unner medder Schoöfel un buawen up medder hölten Fuarken. Doe Fiars mössen sau luike un roeggen suin, dat enner fan dem oenen Enne no dem annern kuiken konn, süss sian soe: Doe Fuar es sau schoewe, dat doe Hase sik drin dautlöppet.

No der Sottuit was for doe Mannsluüe woenig uppen Acker teo deon. Dann naimen soe Arboeden uppen Huawe for odder hölpen den Friusluüen planten, hacken un woen. Wui planten Runkeln, Griuwen un Kaul. Doe lütken Planten tiele wui sümst up Rabadden innen Görken. Oene Görneruigge, wo wui doe Planten kaupen können, gaff et nich. Doe Runkeln können auk os doe Woddeln an Eort un Stuie upt Land leggt un dann iuttuagen weren, wenn soe teo dichte stönnen. Wui woen ollerwiagen, wo Kriut wuoß un nich hacket weren konn. Dage lang satt oene lange Ruige Friusluüe un Kinner innen Woddeln un Flasse teo woen. Dat schog ümmer sau tuidig, dat dat Kriut nicht bloöggen un Sot ansedden konn. Annerwiagen sollen sik doe Nowers oenanner innen Flasse woen helpen un dann Jucks un Spoß dobui maken. Wui daien dat Woen allaine, Mudder fuüran.

Doe Aulen hedden auk ollerhand Namen for dat Kriut. Ik kenne blaut no Hiark, Duißel, Kröckel, Rüörk, Wuirwuind, Wuinblatt, Peckedrot, Uüßenfeot, Fuogelfeot, Hoffgräss, Liusenmellen, Karnstaff, Balsem, Fettmuiren, Hungerbloömken, Wadergaisen un Wuinen. Up den Annewoens wüößen Raikswoddeln, Ruiggefarm, Pattblatt, Riwwenblatt, Biurnknaipe, Ruüenbleomen, Muarenbleomen, Gösseln, Schinnkriut, Luakswoddeln, Heofblatt, Kliewen, Dowweniedeln, Miuseauren un wille Sichurjen.

Inner stillen Tuit uppen Acker gengen doe Mannsluüe uppen Huawe ant Holt; soe maken Brennholt twoegg un snien Briar un Bualen iut Baumstämmen. Doe langen Braken höwwen soe twoe- odder droemol medder Born duür un buünen soe dann in Biusken. Doe dünnen Stämme howwen soe medder Äksen in kodde Ennens, doe dicken snien soe medder Spannsagen duür un klöfften soe dann teo Spliedern. Wui staiken doe Biusken saugluiks medder Schottfuarken uppen Swuinstall un tüögen doe Spliedern medder Rullen upt Backs, wo soe unnerm Dacke druügen. Doe Kiaders sedden doe Spliedern glatt in oenen wackern runnen Haup, loeden soe biuden druügen un bröchten soe dann uppe Hillen iawern Waskeort.

Wui hedden dat ganße Jor dünne Briar un dicke Bualen unnern Schiursel achtern Backse luiggen un briuken soe for Disker- und Timmerarboeden uppen Huawe. Soe snuin dai wui sümst upper Sagestelljen. Doe stonn nuin form Hiuse unner den haugen Oeken. Twoe Ruigen dicke starke Twielen wören sau doepe inne Ern grawen, dat soe risk un faste stönnen. Buawen lagg up joeder Ruige oen langen Baumstamm un doriawer Twassbaime. Wenn oen Baum snien weren soll, weort hoe erst behowwen un medder Richtsneor toeket, dann up doe Stelljen tuagen un do fastebiunen. Twoe Mann tüögen doe lange Bandsagen up un dal; doe oene stonn buawen up dem Baumstamme un doe annere unner in der Stelljen.

Wenn doe Mannsluüe met dem Brennholle ferdig wören, fengen soe an, Griawens teo ruümen, Wiage iutteobiadern un Plaiggen teo schoöfeln. Doe Plaiggen förde wui uppen Huawe tohaupe, maken oenen grauden langen Haup dofan un briuken soe os Stroöggsel innen Ställen. Doe Griawens ümme doe Fleddern, Luan un Keowoee slammen lichte teo un mössen ümmer wir roeggen maket weren. Dat Ruümen schog innen Sommer bui druügem Wiar. Doe Ern blaif in lütken Haipen annen Griawens luiggen, bet soe ganß druüge was. Dann weort soe auk uppen Hoff fort un os Stroöggsel briuket. Doe Wiage domedde iutteobiadern hoelen soe nich for geot. Dat gaff wir Slamm, Löcker un Waderpoöle. Doe Wiage biadere wui met Landern iut. Doe weort lichte faste un wuoß rask met Gräss teo. Stoenslagg hedde wui nich up den Wiagen. Gräss hoel doe Wiage faste un weort fan den Schopen kott haulen. Doe Wegg non Kampe was an sik druüge un hadde selten Slamm un Waderpoöle. Doe lütken Flaitgriawens innen Wisken mössen oll rummt weren, wenn dat Gräss no kott was.

Oene wichtige Arboet was innen Sommer dat Schopeschiaren. Forhiar woören doe Schope innen Hoenduike wuosken; oent no dem annern weort iut dem Troppe halt, int Wader tuagen un uppen Ruügg smieden, dat blaut no doe Kopp heriutkaik. Doe Kopp weort unnern Arme fastehaulen, doe Wulle medden Hännen iutdrückt un dat Schop wir ant Oöwer brocht. Dat wanke erst un geng dann langsam truügge no dem Troppe. Doe Schopstall weort met widden Sanne stroögget, dat doe Wulle roeggen blaif. Sonn par Dage drup fengen soe an teo schiaren. For der Schuürn laigen lange Bualen up Stoölen. Doe Schope woören medden Ruügge up doe Bualen leggt. Doe Mannslüe sedden sik bistruin dofor, naimen den Kopp fan dem Schope unnern linken Arm un hoelen doe Scheren inner rechten Hand. Doe Wulle weort in Bünne biunen un ferkofft. Sümst behoele wui blaut sau fiel, os wui for Huasen naidig hedden. Os wui dat leste Mol doe Schope schiaren, weort fiel fan Kruig un Walen kuürt. Ik laiwe, et was 1866. Ik ferstonn no woenig dofan, hoel et owwer innen Hadden met dem Küönike, doe mosse doch Saldoden häwwen un droffe nich luin, dat früömd Folk int Land kamm. Doe oene fan den Mannsluüen sia: Iuse Küönik stoet fäste; dat es ümmer dat Beste.

Wenn doe Schope schuaren wören, kamm doe Wullenspinner int Hius. Dat lange Ratt dreog hoe upper Schullern. Erst krasse un kämme hoe doe Wullen met sonner Stolbössen, - ik woet nich, wo dat Ding richtig hoede un kann et auk nich mer genau beschruiwen, - un make lütke gladde Töppe doriut. Dann feng hoe an teo spinnen. Suin Ratt was oen lang small Brett up suigen Stalen, hadde fuür oene lange Spindel, achter oen graut Sieftratt un dotüsken oene lange Sneor. Doe Proen inner Spindel satt an oenem Enne faste, an dem annern was hoe fruigg un spiss. Doe Spinner namm oenen Topp Wullen inne rechte Hand, graip medder linken inne Spaiken un gaff dem Radde oenen derben Swung. Dann sprang hoe rask fuür for doe Spindel, strecke den rechten Arm inne Lucht, dat doe Wulle tüsken suinen Fingern iutloep un oenen langen drallen Fam gaff. Den loet hoe dann up doe Spindel laupen. Sau geng dat den ganßen Dagg for dem Radde hen un hiar, for der Spindel medden rechten Arme up un dal un an den Spaiken medder linken Hand truügge un for.

No der Sottuit geng doe Sommer met allerhand lütken Arboeden hen, bet dat Gräss inner Wisk hauge un doe Rowwe uppen Kampe ruip was. Dann feng doe Arn an. Doe Wiske woören lade maigget, wuil soe män oenen Snitt bröchten, wecke kott for dem Rowwen, wecke auk no dem Rowwen. Doe Maiggers fengen Muarens freo bui Lechtweren an un hairen up, wenn doe Döwwe iut dem Griase was. Dann kriegen soe Pannkeoken met dickem Specke forsedd´t. Dat Gräss in den langen Joenen sloöge wui Jungens met lichten Schottfuarken iut oenanner. Bui geoem Wiar was dat Haiggen lichte Arboet. Doe Wiske laigen donne buim Hiuse; dat Gräss lagg selten dicke; doe Sunne briuke woenig Hülpe. Dat Gräss weort Muarens lössslagen, Ianerns wennt, Owends tohaupeharket un in lütke Haipe (Hiuken, Hucken) sedd´t, dat doe Döwwe Nachts nicht drin kamm. Den annern Dagg weort et wir lösssmieden, wennt un in langen Slogen tohaupeharket. Giegen Owend forde doe Ringsenwage an den Slogen hen un hale dat Haigg. Doe Miagede, doe et uppen Wagen loögen, sedden iaren Stols drin, dat dat hauge Foöre luike un glatt was un doe Wieselbaum do genau midden uppe lagg. Bui dem kodden Wiage fanner Wisk bet int Hius wöre dat nich sau naidig wiesen, owwer wackere Luüdens send ümmer ämten. Up dat leste Foör Haigg kaimen achter un fuür Ellernstruüske. Bui laigem Wiar was dat Haiggen auk for us oene ferdroetlike Arboet. Dann mösse wui auk Dage lang inner Wisk ston, dat Gräss faken woenen un schüdden, tohaupeharken un wir lösssmuiden, bet wui infoören können. Haiggen un fruiggen doöt mianjer ümmesüss.

Den Rowwen maigge wui Ianerns. Muarens maiggen doe Kiaders for sik sümst. Achter joeder Soeßen was oen Buiner, moestens oen Friusminske. Owends woören doe Garwen upsedd´t, ümmer twoe un twoe tohaupe, 12 Par in oene Ruige, wui sian Richte. Joede Richte hadde 24 Garwen. Wecke unnerschedden Stuige un Richte; doe Stuige hadde 20 un doe Richte 24 Garwen. Wenn doe Rowwe geot güöle, hoel doe Richte oen Schiepel Kaurn; dat wören 80 Pund. Bui naddem Wiar stelle wui doe Garwen auk in runne Haipe un sedden dann oenen Heot buawen up. Dat schog bui Rowwen selten, moestens blaut bui Sommerwoeden; dofan hedde wui män woenig; doe mosse hiaget weren. Doe Rowwe kraig oene Garwe os Heot, doe unner teobiunen weort. Doe Oren fan dem Heoe hengen dann an dem Haupe herunner un doe Stoppelennens stönnen buawen inner Lucht. Buim Hawern weort oene Garwe sau os Heot upsedd´t, os soe biunen was, doe Snuaren no buawen un dat Stoppelenne no unner. Bui Sommerwoeden naime wui oenen Schauf Strau os Heot un buünen en sau os den Rowwenheot, Kopp unner, Feot buawen. Wenn doe Rowwe uppsedd´t was, tüöge wui met der grauden Faildharken (Joeneharken) iawer doe Stoppeln. Wat doe tohaupebrochte, hoede Harkefeor. Dat weort buim Infoören uppe Hillen iawern Keostall stiaken, for sik alleine dosken un innen Winter Owends os Nachtfeor den Koöggen inne Krippen tuagen. Dat schog erst, wenn et nüdde fraus, dat doe Kleppen teomaket un doe Ställe warme haulen weren mössen. Wenn wui den Rowwen införden, kraig dat leste Foör oenen Birkenstriusk. Doe Maged, doe dat uppen Kampe teoleggt hadde, weort natt maket, wenn doe Wage int Hius kamm. Bui Hawern un Woeden schog dat nich. Doe Maged namm dat nicht üöwel; doe Knecht loet nicht fan der aulen Sidde af, make dat owwer auk nicht teo butt.

Sau baule os dat Rowwenland fruigg was, woören do Sperges un Roöwen up saigget, Sperges uppen Kampe, Roöwen inner Luan un innen aulen Goren. Dat was dat Hiarfstgroön for doe Koögge. Teo Sperges weort dat Land blaut ploöget, oegget un woltert; doe wuoß one Dünger. Teo Roöwen mosse nüdde dünget weren. Doe Aulen sian: Roöwen, doe kann man oöwen, owwer soe oöwet oenem dann auk wir. Dat moeste Rowwenland weort no dem Arn strieket un wir met Rowwen odder innen naichsten Jore met Beokwoeden, Hawern un Lapuinen teosaigget. Oenige Stücke bliewen os Droesken un Broke luiggen. Droesken was innen naichsten Jore Schopwoee. Dat Land kraig Broke, wenn et moöe odder unroeggen was. Dann blaif et bui Fullbroke den ganßen Sommer one Frucht luiggen un weort sau faken strieket un oegget, bet dat Unkriut daude was. Doe Broke gaff dat beste Rowwenland. Halwe Broke diure blaut oen par Monade.

Doe Beokwoede ruipe läder os doe Rowwe. Hoe weort Muarens freo maigget, wenn hoe no fan Döwwe natt was, blaif in Joenen luigen, bet hoe welke, un weort dann tohaupeharket un met Strau in Duüwe biunen, wui sian upduüwet. Joeder Diuf weort enteln upstellt, 12 in oene Ruige; doe duwwelte Ruige was oene Richte. Doe Beokwoede weort iut der Sunne dosken; infoören un dasken schog an oenem Dage. Dann loöge wui dat graude Slagglaken iawern den Ringsenwagen, dat niks ferroeren konn. Doe Beokwoede es oene Ringeldiuwen, sian doe Aulen, den häww wui erst sieker, wenn hoe innen Sacke es. Innen Froöjore ferfraus hoe, innen Sommer ferbrenne hoe un innen Arn ferroere hoe. Owwer Beokwoeden gaff geot Rowwenland, un Görde un Picker iut Beokwoeden aide wui olle gern.

Buim Dasken weort doe Beokwoeden in Ruigen uppe Dial leggt. Doe Däsker tüögen doe Holtske iut, loögen doe erste Ruige donne anne Wand, medden Köppen no der Dial un loeden doe annern blaut anlienen. Wenn joede Ruige twoemol iawerdosken was, weort doe Dosk wennt un wir iawerdosken. Doe erste un leste Ruige mössen glatt ümmeleggt weren, doe annern woören blaut ümmekippt. Dat Strau weort medder Gaffel schüdd´t un uppen Hoff driagen. Do blaif et bui geoem Wiar oene Tuit lang luiggen un kamm os Stroöggsel inne Ställe. Dat Kauren blaif upper Dial luiggen, bet doe ganße Woede dosken was. Dann weort et tohaupeschuawen un medder Waiggenmüölen roeggen maket. Beokwoeden dasken klappere nich; et smuckere woek un smuü. Dat Kairn konn nich fiel ferdriagen, uppen Lanne nich un auk upper Dial nich.

Dat Giegendoel wören doe Lapuinen un doe Sadellen. Doe können fiel ferdriagen, laige un geot Wiar. Doe Lapuinen briuke wui innen Hiarfste os Groöndünger un innen Winter os Schopfeor. Innen Froöjor saigget, wören soe baule no dem Rowwen ruip; dann woören soe luaken odder maigget, in lütke Bünne biunen, biuden druüget un inne Schuürn fort. Innen Sommer saigget, woören soe innen Hiarfste os Dünger for Rowwen unnerploöget. Doe Sadellen weort innen Froöjor saigget; uppen Gortlanne konn hoe droemol os Feor for Swuine un Koögge maigget weren, uppen Kampe unner Rowwen weort hoe os Groöndünger innen Hiarfste unnerploöget. Doe ruipe Sadellen moss iut der Sunnen dosken weren. Lapuinen un Sadellen wören no nuigge Früchte, doe nau nich fan ollen Sandbiuren tuüget woören. Dat aule un beste Hiarfstfeor was doe Sperges. Doe konn no dem Rowwen one Dünger saigget weren, gaff owwer mager Land, dat dann wir düchtig dünget weren mosse. No Sperges gaiwen doe Koögge doe beste Mialke innen ganßen Jore.

Teo den Früchten, doe fan aulenshiar up iusen Huawe tielt woören, hairen Flass un Hamp. Doe Sunnerhamp weort oll for dem Rowwen ruip un mosse dan luaken weren. Doe Mannsluüe gengen forsichtig duür den Hamp un söchten olle Spuire heriut, doe bloögget hedden un druüge wören. Dat hoede den Hamp sunnern. Doe Sothamp, wui sian auk Kopphamp, weort läder ruip. Hoe weort auk medder Hand uptuagen un dann lösse an langen Stangen upstellt, doe up haugen Twielen laigen. Wenn hoe druüge was, moss hoe biuden uppen Slagglaken dosken weren; wecke kloppen en auk blaut medden Stocke. Doe Dial was teo hatt for dat Hampkairn. Dann weort doe Hamp os Flass behannelt, induiket, sprett, racket un buoket.

Dat Flass weort no dem Rowwen ruip. Wui lüöken et medder Hand, loögen et glatt tohaupe, schüöwen et medder Korn int Hius un riepen et do. Doe Riepen was oen grauden Kamm met langen uisern Tianen. Soe weort met oenem Enne in oenen hölten Kranß stiaken, doe an dem Dialstänner for der Groönkamern satt, met dem annern Enne up oenen Klott leggt un met oenem langen Rundholle unnerm Balken fastekuilt. Unferstand hät den Kranß unnaidig weghowwen loden. Hoe satt nich oenem innen Wiage un wöre fandage sonn lütk Andenken wiesen. Buim Riepen weort dat Flass Handfel for Handfel tüsken den foerkäntigen Tianen duürtuagen, dat doe Knudden affellen, dann wir glatt tohaupeleggt un in Bünne biunen. Doe Knudden kaimen uppe Büönen teo druügen; soe mössen do dünne iutbrett un faken duürharket weren. Doe lütken Luie loede wui dann Dagg un Nacht uapen ston, dat et luchtig uppen Büönen was. Doe druügen Knudden woören upper Dial dosken. Dat Kaff kamm uppe Hillen un weort innen Winter iutbuit un den Koöggen warme teo slawwern giewen. Doe Kiaders druügen doe Knudden biuden inner Sunnen uppen Laken un halen soe Owends int Hius. Wui Kinner sian: Knuddenkaff! Knuddenkaff! fanner Hillen up un af. Dat mosse droemal in oenem Ome one Failer seggt weren. Iut dem Luinsode loede wui inner Müölen Ialge un Keoken slon, doe Keoken for doe Koögge duürt Slawwern.

Doe Flassbünne, wui sian auk Bauden, mössen siewen Nächte innen Wader luiggen. Wui hedden twoe Raidens dofor. Doe aule inner Fleddern weort nich mer briuket; soe was met Moss, Kröckeln un Joenebaunen teowuoßen. Doe nuigge Raide lagg nuin form Huawe donne anner Bieke; do konn dat Wader in- un iutloden weren. In der Raide weort dat Flass glatt ruiget; doe erste Ruige Bünne weort glatt dalleggt, doe annern woören schrot dran upstellt un dann olle met Briarn un Stoenen daldrücket. Doe Kiaders kriegen oen Enne for sik inner Raide. Wenn dat Flass roee was, dat hett, wenn doe Stengel sik tüsken den Fingern bruiwen un briaken loeden, dann weort et iut dem Wader tuagen, inner Wisk iutsprett un af und teo medden langen Stocke wennt, dat et bloeke un druüge.

Oen Schiur Riangen schade em nich. Wenn et onnick witt un druüge was, weort et wir in Bünne biunen, wui sian auk in Klechtern, un druüge wegleggt, bet wui teo buoken un teo racken anfengen.

Doe Hamp weort bui geoem Wiar innen Breoke racket. Doe Mannsluüe bröchten doe sworen Racken medder Schiufkoren heran un stellen soe innen grauden Buagen an dem middelsten Wiage up, doe non aulen Goren geng. Do stönnen soe druüge un innen Schadden. An dem Wiage lagg sonn bieden truügge innen Holle doe Rackstellje. Da[s]<t> was oene doepe Kiulen met oenem Erdwalle half herümme. Iawer der Kiulen laigen Balken un lange Stangen; do weort doe Hamp upleggt. Dann bodde Fadder oen Fuür met Knuüwen un Stämmen drunner, doe nüdde wiarmen, owwer ninne Flamme smieden; doe Hamp brenne lichte. Sau os hoe warme was, halen sik doe Mannsluüe oen Backfel dofan, ferdoelen en un fengen an teo racken. Wenn soe Owends uphairen, loet Fadder Wader in doe Kiulen goeden. Wui Kinner stönnen dann achter em un fröwwen us, wenn et no sisse un dompe. Dat Hampracken was oene swore Arboet. Soe mössen doe ganße Tuit dobui ston. Friusluüe hölpen nich racken. Owends gaff et Beokwoedengörde teo iaden. Doe mössen soöde suin fan Mialke un sau dicke, dat doe Liepel risk drin ston blaif.

Doe druügen Hampschiewen brennen sau lichte, dat wui soe briuken, dat Fuür anteoboöden un doe Lampen anteosticken. Wui söchten lange Schiewen tohaupe, buünen soe in oen Bund, staiken soe met oenem Enne in Swiawel un briuken soe os Sticken. Dat Swiawelenne weort inne Tunnerbüssen haulen un brenne dann saugluiks langsam wuider os Ruitsticken.

Doe rackte Hamp weort buoket, bet hoe smuüe was, dann stott un hiekelt. Bui dem Staiden weort dat oene Enne ümme oenen Bornstell un dat annere ümme oene Leddernspruaden wickelt un Handfel for Handfel met oenem derben Staude duürrieden; hoe was süss buim Hiekeln un Spinnen teo lang. Doe Hamp weort for dem Buoken racket, dat Flass no dem Buoken. Doe Hampschiewen fellen lichter af os doe Flassschiewen. Wui kennen no den Bülter, den soe in aulen Tuien buim Buoken upper Dial briuket hedden, förden owwer ümmer met dem Hampe un Flasse no Baum´ms Müölen un loeden do buoken. Innen Hiuse hedde wui blaut no den Stapel un den hölten Büöker, dat Gorn smuü teo kloppen.

Wenn dat Flass racket weren soll, loet Mudder et Handfel for Handfel kruüßwuise uptocken. Doe Tockelstock hadde oenen sworen broeen Feot (Klott) un oenen langen risken Stock. Wecke naimen auk den Kroönkenstock os Tockelstock. Dat Flass racken doe Friusluüe. Soe hedden lichte Racken, doe justsau inrichtet wören os doe Hampracken. Sonne Racke hadde fuür un achter oen Stell, dotuüsken an den Stalen Ladden, doe doe boeden Stelle tohaupehoelen, un buawen iawer twoe odder droe Schoenen met scharpen Kanten. Iawer den Schoenen lagg oen Swengel; doe draigge sik achter ümme oenen Stock, hadde fuür oenen Griff, was unner iuthialt un hadde an boeden Suien scharpe Kanten. Hoe packe met suinen Kanten sau tüsken doe Schoenen, dat droe bet fuif scharpe Kanten no oenanner folgen, droe Schoenen fan unner un twoe Swengelkanten fan buawen. Wecke Racken hedden blaut twoe Schoenen in oenen Swengel met oener Kante.

Doe Friusluüe saiden for der Racken, buüren den Swengel met der rechten Hand up, loögen oene Hand full Flass met der linken Hand sau wuit iawer doe Schoenen, dat et achter der Racken dalheng; dann tüögen soe et wir langsam truügge un bewoeggen den Swengel dobui rask up un dal. Dat daien soe sau lange, bet doe Schiewen olle kott un kloen bruaken wören. Dann fengen soe an teo striepen. Soe loögen dat Flass wir iawer doe Schoenen, drücken den Swengel faste dal un tüögen dat Flass dann met oenem Swunge teo sik. Doe moesten Schiewen fellen dann af. Buim Striepen stönnen wecke up, süss können soe den Swung met dem Arme nich kruigen. Wenn et iawens geng, schog dat Racken bui geoem Wiar biuden inner Sunnen, süss mosse dat Flass wiarmt weren. Wat no dem Striepen no fan den Schiewen sidden blaif, mosse afswungen weren. Wui hengen dat Flass dann iawer dat Swingebrett odder iawer doe Steollienen un sloögen met dem hölten Swingemeste donne dran dal, dat doe Schiewen wegflüögen.

Doe Friusluüe können män sonne lütke Hand full Flass up oenmol racken. Doe naimen soe fan dem Tockelstocke un hengen soe no dem Racken up den Stert anner Racken odder achter sik anne Steollienen. Dat hoede oene Sliage Flass. Ümmer foer Sliagen loögen soe glatt tohaupe; dat was oene Risse Flass. Foer Rissen woören wir tohaupewickelt un innen oene tuagen; dat was oene Kluawen groff Flass. Joede Kluawe weort no uppen Stapel smuü buoket.

Olle doe swore Arboet met dem Flasse - dat Riepen, Raiden, Sproen, Buoken, Racken, Swingen un Striepen - was naidig, dat doe Schiewen heriut kaimen. Wenn doe wegwören un dat Flass sik smuü anfolle, feng doe fuine Arboet met Hiekeln an. Sonne Hiekel was oen Brett met oenem runnen Buske fan dünnen stölern Tianen, doe in dichten Kringen tohaupe stönnen. Dat Hiekelbrett weort in den Hiekelsteol stiaken. Dat wat oen Stell met twoe Armen, doe dat Hiekelbrett hoelen. Hiekeln was lichte, owwer fuine Arboet un droffe blaut bui Dage schoen. Dat Lampenlecht was nich helle geneog un teo geförlik for doe Hoen; wat inner Hand blaif, was uile Flass, dat hett, et wören liuder fuine gladde Fiasern, doe spunnen were<n> können. Ümmer sess Rissen woören glatt tohaupeleggt un innen oene tuagen. Dat was oene Duißen. Doe Hoen weort tohauperullt. Dat wören Töppe. Doe Duißen kaimen in Säcke uppe Büönen, bet et ant Spinnen geng. Doe Hoen weort Topp for Topp up oen Brett leggt, dat uppen Büönen unnern Rösterbalken satt.

Doe Arn was forbui, wenn doe Hawer biuden weg was. Dann feng wir oene Sottuit an, doe sau lange diure, os Rowwen saigget weort. Dat was for Minsken un Piare oene swore Tuit. Doe Mess mosse wuit non Kampe brocht weren, faken bui laigem Wiar; doe halwe Kamp mosse ploöget un oegget weren; doe langen Fiars mössen iutschoöfelt un doe Boöre for den Ennens ansedd´t un ankloppet weren. Wenn doe Mess nich lange, gaff et Wuirsot. Dat was doe twoede Rowwensot one Dünger. Dat geng. Doe Rowwe mosse dann owwer freo saigget weren, blaif auk manßen kott un lichte, hadde owwer woenig Unkriut. Doe Wuirsot was män son Nautbehelp.

Midden in doe Rowwensot fell doe Kartuffelarn. Dat was kott for der Tuit, wenn doe Kreonen tüögen. Wenn wui süss fan dem Arn kuüren, dächte wui blaut an doe Tuit, wenn Kaurn un Haigg infort weort; an doe Kartuffeln dächte wui nich. Dat mochte no iut der Tuit stammen, os soe nau ninne Kartuffeln kennen. Et weort seggt, dat soe doe ersten Erdappel, sau sian doe aulen Luüe teo Kartuffeln, achter uppen Kamp plantet hedden, wuil so<e> mennen, soe kriegen dat Untuüg nich wir iut dem Lanne heriut. Dat Gortland hedden soe do nich teo hiargiewen wollt.

Wui planten doe Kartuffeln innen Froöjore medder Schiuden in Ruigen twass, nich langes iawert Land un mössen soe innen Hiarfste auk wir medder Schiuden iutsedden; soe iutploögen geng nich. Iutsedden daien doe Mannsluüe, upsoöken doe Friusluüe un doe grauden Kinner. Oene lange Ruige folge der Schiuden, Kiarwe tüsken sik, dicke Rieper iut Sacklaken unnern Knoeen, sau krüöpen soe iawer dat Stück Land; doe Kiarwe tüögen soe met sik, doe Strünke un dat Kriut smieden soe achter sik. Wenn oen Kuarf full was, stelle oener fan den Mannsluüen doe Schiuden hen und schüdde doe Kartuffeln uppen Wagen. Doe lütken Kinner dröffen sik met den druügen Strünken oen Fuür boöden un auk Kartuffeln bron. Owends kamm doe Knecht medden Piaren un hale den Wagen odder doe Wiagens nohius. Wui gengen blaut Ianerns an doe Kartuffeln; Muarens arboeden doe Kiaders for sik.

Doe lesten Früchte innen Hiarfste wören doe Roöwen und Woddeln. Doe Roöwen woören medder Hand uptuagen, doe Woddeln medder stölern Fuarken lössbruaken un dann auk uptuagen. Dat schog noch un noch. Wui halen ümmer män oen odder twoe Foör medden Lauwe uppe Dial. Owends bui der Lüchten weort dat Roöwelauf afsnien un dat Woddellauf afbruaken, den annern Muaren inner Bieke wuosken odder auk blaut medder Gaffel schüdd´t, wenn et druüge was, un dann for doe Koögge feort. Owends upper Dial mössen olle innen Hiuse helpen, Lütke un Graude. Mianig enner hale sik up der kaulen Dial oenen Sniuwen, wenn hoe do stille sidden moss un blaut doe Hänne bewoeggen konn. Dat diure bet Sünne Madden, manßen bet Wuinachten. Doe Ackerarboet feng Austern met Kwiekenbriaken an un haur Wuinachten met Woddeln briaken up.

Innen Winter hedde wui Holtaukscheon. Fadder geng forhiar met den Mannsluüen int Breok un blesse joeden Haister, den soe afhowwen sollen. Hauge dicke Oeken, Boöken un Ellern woören uppen Stamme verkofft. Brennholt weort howwen un in Haipe tohaupeleggt. Joeder Haup kraig oene Nummer un was oen Foör achter twoe Piaren. Wenn Füchten ferkofft un iutruat woören, loet Fadder uppen Flage Puaden stiaken un doe liegen Stuien wir teoplanten. Dat Boökenholt weort nich kalslagen un iutruat; dat lua innen Schadden iut un wuoß fan sümst wir teo. Doe Ellern luan iut, wenn soe auk ganß kal afhowwen woören. Iawer doe Aukscheon weort oene Luiste schriewen. Do stonn bui joeder Nummer inne, wat dat Holt koste, wer et kofft hadde un wo doe Kaiper wuone. Dann fenge wui an dat Holt wegteofoören, faken no bui Snoe un Uis. Doe Knecht kraig for dat Foör oenen Kassmännken Swiepengeld. Dat Holt uplan daien doe Kiaders innen Dagglaune; unner uppen Wagen doe dicken Haister, buawen up doe Braken, ümme dat Holt oene Kuin odder oenen Raip, doe et faste tohaupehoel. Oene laige Sidde was dat Drinken bui den Aukscheonen. Wecke büdden un köfften nich oer, bet soe oenen Sluck kriegen. - Os wui ninne Schope mer hedden, hoele wui innen Sommer auk Grässaukscheon. Doe Wisk weort met Pölen afdellt. Joeder Pol was oene Nummer un sau graut, dat hoe oen Foör Haigg gaff. Bui der Grässaukscheon gaff et ninnen Sluck. Doe Kaiper mössen da[s]<t> Gräss sümst maiggen un haiggen, dat Foören dai wui.

Zurück

Public Domain Mark
Dieses Werk (Der Bauernhof um 1870, von Heinrich Stolte), das durch Olaf Bordasch gekennzeichnet wurde, unterliegt keinen bekannten urheberrechtlichen Beschränkungen.
Dies gilt nicht für die hochdeutsche Übersetzung des Werkes.