Der Bauernhof um 1870

von

Heinrich Stolte



Aule Sidden

Doe aule Ramskenbrinker Dracht weort up iusen Huawe un in der Nowerskopp nich mer driagen. Wat dofan lagg no innen Kuffer, weort owwer nich mer antuagen un es an Händler ferkofft, doe woll wieden sollen, wat doe aulen wackern Saken wert wören. Doe wören bunte Müssen met Gold- und Sülwerfiamen, swadde Müssen met widden Saimen, fuine Ümmeslaggdoöke un aule Spangen, Ringe, Nodeln un Kuin iut Gold un Sülwer. Olls es weg! Doe jongen Luüdens droögen Sunndages oll nuiggmeodige Klair in ollen Farwen un Olldages bui der Arboet Nesselklair met druckten Mustern. Doe aulen Friusluüe hedden auk nuiggmeodige Klair, owwer dunkel un slicht. Hoöe kennen soe nau nich. Wenn soe nich medden blauden Koppe gengen, sedden soe oene dunkle Müssen up, doe unnern Kinne teobiunen weort. Dat Hor weort nich flechtet, blaut draigget, ümmeleggt un unner der Müssen fastehaulen. Innen Winter droögen doe aulen Friusluüe oenen wuiden Mantel one Mowwen, moest iut Nessel met Buiwerfutter. Doe weort ümme doe Schullern hangen, unnerm Kinne teohaket un geng bet up doe Foöde dal. Hoe hadde oenen duwwelten Kragen, doe bet up doe Hüöpe un up doe Schullern heng. Doe Mantel was dicke un swor, owwer auk woek un warme. Doe jongen Luüdens droögen innen Winter Ümmeslaggdoöke, doe soe duwwelt ümme doe Schullern sloögen, achter innen Kniepe met Knaipnodeln fastestaiken un fuür unnerm Kinne met oener wackern Brosken tohaupehoelen. Doe Mantel fan den Aulen un doe Doöke fan den Jungen hedden dunkle Farwen un woören auk bui Treor driagen. Treorhoöken, doe fannen Koppe bet uppe Schullern hanget, hedden doe Friusluüe up iusen Huawe nich. Sunndages droögen soe suige lichte Scheoe one Knaup un Sneor.

Doe Mannsluüe hedden Sunndages dunkel Tuüg, lange Röcke un Büksen, Westen bet buawen teoknaipet, swadde Halsdoöke, Müssen met Tuügschirm un Stiewel met langen Schächten. Hoöe sedden soe up, wenn soe teom Omol un medden Luike gengen. Dann droögen soe Tuüg iut swadden Wand. Innen Winter tüögen soe no oenen dicken dunkeln Rock iawer dat swadde Tuüg. Wecke hedden no suige Scheoe met Snallen, lange Huasen un kodde Büksen, doe bet an doe Knoee gengen. Olldages hedden doe Mannsluüe Büksen, Wams un Weste iut oegen Linnen, dat blo fiarwet was. Innen Winter tüögen soe no one lange bloe Jacken met wüllen odder buiwern Unnerfutter doriawer. Doe besonners wat häwwen woll, loet dat Linnen dunkelgroön fiarwen.

Wui droögen dat ganße Jor Holtsken, auk Sunndages, Scheoe blaut, wenn wui iutgengen. Doe Aulen behoelen auk innen Sommer doe Huasen anne, wui annern gengen barwelsk, sau baule os doe Kuckuck roep. Bui kaulem naddem Wiar un Owends tüöge wui Holtsken an, owwer ninne Huasen. Holtske wören us wichtiger os Scheoe. Jor for Jor kamm doe Holtskemaker met suiner Bank uppen Hoff un make for olle innen Hiuse un innen Kuadens Holtske iut iusen oegen Ellern un Birken. Doe Deckel was ganß iut Holt; Liar fuür uppen Deckel was nau ninne Meode. Wenn doe Holtske half slieden wören, woören soe upbällt; oen Stück ault Liar weort drunner pinnt. Wenn doe Deckel afrait odder bosse, weort hoe met Drot odder oenem Bleckbanne biunen.

Wui hedden innen Winter droe Moltuien: Dat Imt, dat Middaggiaden un dat Omdiaden; innen Sommer gaff et Ianerns no oen Fesper. Oen Freostück ümme toeggen Iur kenne wui nich. Wui Kinner kriegen auk ninn Bodder met no Scheole. An droe oder foer Dagen inner Wieken gaff et Middages ninn Floesk. Dat Imt was oene dicke Mialkesuppe met Boddern un Braut. For dem Imte mosse oll oen bet twoe Stunnen arboedet weren. Dat Middaggiaden was oen Duürgemoöse iut Kartuffeln, Floesk, Fett un Gemoöse. Dat Omdiaden was Gördsüppken, Warmboer odder dicke Mialke met soöde.

Wui aiden dat ganße Jor Braut iut schuirem Ruüggenmiale, dat nich buült was. Dat sog swatt iut, hoede owwer nich Swattbraut; wui sian blaut Braut un backen et sümst. Sonn Braut was foerkäntig, wat länger os hauge un broet un weog bet dartig Pund. Michoels, Wuinachten un Austern schicke wui buült Ruüggenmial no dem Bäcker innen Duarpe un loeden do Kloembraut fan backen. Dat was heller os dat anner Braut un nich suürt; et weort for fuin un forniem haulen. Wenn et Michoels ninn Kloembraut gaff, gulle ninne Uchte-Arboet, un wenn doe Uchte Austern iude was, mosse wir Kloembraut uppen Disk, wenn auk blaut oene Moltuit. Dat was fan aulenshiar sau Meode un weort ümmer no wichtig haulen. Wuinachten loet dat Christkuind Kloembraut backen. Wuinachten bäcket joedermann, Austern doe do kann, Pingsten doe ruike Mann. Widden Stiuden un soöden Keoken kenne wui kium.

Wenn Kindtaufe was, gaff et soöden Krintenstiuden un langen Rowwen met Küömel bestroögget, boede fannen Bäcker iut Woedenmial backen. Doe lange Rowwe was droe bet foer Feode lang un lagg uppen Bredde, süss breok hoe duür. Hoe weort in Stücke snien, met Floeskbroögge beguaden un os Stiudensobbm gieden. Süss gaff et up Kindtaufen no Floesksuppe, dicken Ruis met Pliumen un Kalwerbron met Kartuffeln, ninn Gemoöse un ninne Getränke. Oene Hochtuit häwwe ik in iusen Hiuse un inner Nowerskop nich metmaket. Do soll et met Iaden un Drinken justsau teogon os up Kindtaufen. Dat soe do Wuin un Boer drünken, häwwe ik nich haurt, owwer woll, dat soe do düchtig aiden, schüöden un danßen.

Wenn wui allaine wören, att doe ganße Famuilje tohaupe an oenem Diske: Fadder, Mudder, Kinner, Denste un auk doe Kiaders, wenn soe us in Dagglaun hölpen. For dem Iaden wüösken sik olle doe Hänne unner der Pumpen un druügen sik met dem langen runnen Druügeldeoke af, dat anner Brandwand ümme oene Rullen innen Handdeokhuüsken loep. Wui Kinner dröffen nich oer annen Disk kuomen, bet wui reopen woören. Middages weort oen witt Disklaken upleggt. Joeder kraig oen Teller met Liepel un Gowel, oen Mest blaut, wenn et Floesk gaff. Midden uppen Diske stönnen twoe Becken, do konn sik joeder medden Sloewe wat iutniemen, bet hoe satt was. Us Kinnern dai Mudder wat upt Teller. Buim Iaden weort nich kuürt un nich drunken, owwer auk nich biat. Wenn Besoök kamm, aiden Fadder un Mudder domedde tohaupe upper lütken Stuawen.

Doe innen Hiuse Dost hadde, geng no der Pumpen un drank Wader; oen Sloef heng dofor innen Pottschappe. Bui ganß hoedem Wiar make Mudder Kösskenwader. Dat soll gesunder suin un smecke auk biader os klor Wader. Wenn wui uppen Kampe arboeden, naimen soe Kösskenwader met un kriegen ümme foer Iur auk no oenen Kiedel full Kaffoe un oenen Kuarf full Bodderbraie. Boer gaff et uppen Huawe gar nich, Brannewuin blaut, wenn wui Holtaukscheon hedden. Doe süss wat drinken woll, mosse int Wertshius gon odder oenen Buddel inne Tasken stiaken. Dat daien wecke auk moer os geot was.

An iusen Hoff hairen twoe Kuadens met Land for twoe Koögge. In joedem Kuaden wuone oene Famuilje, Kiader odder Hüssen weort seggt; doe liewen un arboeden os wui. Soe betalen for den Kuaden dat Jor droe Daler Huür, for dat Schiepelsot Gortland oenen Daler un for dat Schiepelsot Kampland oenen halwen Daler Pacht, for oen Spann Piarhülpe auk oenen halwen Daler. Soe hölpen us innen Hiuse, wenn soe bestellt woören, süss arboeden soe for sik odder gengen up Dagglaun. Kuaden Frits geng innen Winter int Biargeske un arboede do innen Kualenbiarge. Wenn us doe Kiaders hölpen, kriegen soe den Dagg fuif Sülwergrössen un wat teo iaden. Oen Sülwergrössen hadde twialf Pennike, dartig wören oen Daler. Sunndagg Muaren for Kiarktuit kaimen doe boeden Kiaders int Hius un riaken af. Do weort niks upschriewen. Soe hedden oenen feodelangen Stock; den klöfften soe bet up oenen kodden Griff midden duür un snien doe oene Hälfte iawer dem Griffe af. Fadder sedde doe boeden Hälften wir tohaupe un snait for joeden Dagg, den doe Kiaders inner Wieken holpen hedden, oen Stück iut dem Stocke, just up der Feoge, dat doe Snitt up boeden Kanten teo soen was. For oen Spann Piarhülpe weort oen Kruüß iutsnien. Up boeden Hälften fan dem Stocke stonn dann, wo fiel Dage soe holpen hedden. Doe Kiaders naimen doe oene Hälfte wir met un Fadder behoel doe annre Hälfte met dem Griffe. Austern un Michoels weort afriaket. Huür un Pacht woören fan dem Dagglaune aftuagen un wat iawerblaif, weort iutbetalt. Friusluühülpe gulle os Mannsluühülpe. Fadder loet fiele Erdarboeden maken: Wiske ümmeloeggen, Holt iutruan, Füchten anplanten, Hoee ümmebriaken, Bruüggen bowwen, Aftoggriawens anloeggen un sau wat. Hoe stack do fiel Geld in. No suinem Daue sia mui Kuaden Bawwe ens: Hoe was oen geoen Mann for us; hoe gaff us Arboet un loet us wat ferdoenen, wat doe annern Biurn nich daien.

Wui hedden dat ganße Jor Hülpe fan den Kiaders un briuken män woenig Denste teo haulen, blaut Maged, Schaiper un Knecht. Doe Knecht kraig bet 15 Daler Laun, doe Schaiper bet 12 Daler un doe Maged bet 10 Daler. Soe kriegen ninn Flass saigget. Doe Schaiper droffe oenige Schope for sik methoön. Auk doe Kiaders dröffen twoe Schope for sik metgon loden, mössen soe owwer innen Winter sümst feoren. Michoels un Austern gengen doe Denste af un teo.

Doe Kiaders wören in geoen un laigen Dagen iuse ersten Nowerluüe. Soe wüssen ümme olls innen Hiuse Beschoed un wören auk gluiks bui der Hand. Up dem naichsten Nowerhuawe wuone ninn Biur mer. Dem suine Süöne wören in Amerika; suine Dochter un suine Fruwwe wören daude; hoe hadde den Hoff ferkofft, un sik blaut doe Luiftucht forbehaulen, wuone owwer up Baum´ms Huawe innen Breokhagen. In dem grauden Hiuse wuonen lütke Huürsluüe, doe doe Nowerhülpe no auler Wuise nich deon können. Forhiar was dat anners wiesen. Doe wackre Hoff was Forstoeherhoff wiesen un hadde Ansoen hat. Iuse twoede Nowerhoff lagg wuider af; wui hedden met dem owwer no richtige Nowerskop; doe was sau geot os Fründskop. Wat doe an us dai, dat dai wui wir an dem. Wenn do Kindtaufe was, genge wui do olle hen. Mudder was oll doe Dage forhiar medden Kuarwe henne wiesen un hadde ollerhand Stüönsel henbrocht. Muarens schicke soe no Mialke un langen Rowwen hen un geng dann sümst hen un holp kuaken. Wui Kinner spielen un aiden do den ganßen Ianern. Dat Kuind un doe Gefaddern no Kiarken foören dai doe Nower sümst. Dat schog auk up iusen Huawe for Hius un Kuaden met den oegen Piaren. For dem Wagen mössen doe Piare laupen, wat soe können, süss blaif dat Kuind oene Slopmüssen.

Wui hedden oenen besonnern Wagen dofor, Jagdwagen weort seggt. Dat was oen lichten Ackerwagen, hadde hauge swaifte Flechten, achter oen Schütt, dat doe Flechten tohaupehoel, un tüsken den Flechten Briar teom Sidden, olls groön anstrieken. Oenen Kutskwagen hedde wui nich.

Wenn oen Kuind foer Wieken ault was, geng doe Mudder no Kiarken un loet sik den Siagen giewen. Dat was doe erste Gang iut dem Hiuse, den soe no den Wieken dai; forhiar geng soe in ninn anner Hius.

Wenn enner innen Hiuse krank was, weort erst ollerhand fersocht, wat soe fan aulenshier dofor geot for hoelen. Raikswoddeln for Heoßen, Kliewen- un Luakswoddeln for Iutslagg, Lämmkenbliar for Koppuine, Kamellen un Allhairn for Swaiden, Wiarmken for Magendrücken, Pattblatt for Uuüßenpatt, Ruüggenbruigg for Geswuüre, Soepenwader for laige Finger, Liewertron for Droösen, Striepen for Iawerboen, giale Salwe for laige Augen, Brandske Salwe for Flüöde, warme Mialke for Duürfall, Schinnkriut for Krieft, Echchel for Swulst un Luakenbliar for Reose. Doe Bliar mössen forhiar met Boddern uppen anner leggt, innen nadden Deok slagen un uppen Herde tüsken Kualen bron weren. Wenn soe dann uppe Hiut leggt woören, was doe Puine saufaurt weg. Wenn enner swor krank was, weort doe Doktor halt. Dat was doe aule Kranefeot in Hausewinkel. Doe kamm teo Piare an; met us Kinnern make hoe gern Spoß; dann kuüre hoe sonn poderwelsk Platt.

Wenn enner innen Hiuse starf, mosse no auler Sidde olls innen Hiuse wecket un ollen doe Daud anseggt weren, auk dem Foe: Iuse Her (Mudder...) es daude. Dat schog owwer nich ümmer mer. Dann kamm doe Disker un make den Sark. Doe Nowers klaien un wüösken den Dauen un hölpen dem Disker, en innen Sark loeggen. Wenn hoe begrawen weort, stellen soe den Sark buawen int Hius, wo doe Dial anfängt. Unner dem Sarke stonn oen Disk met widdem Laken, tiegen dem Sarke doe Deckel met Lechtern. Doe Sark blaif sau lange uapen, os hoe innen Hiuse stonn. Doe Famuilje namm Afschoed fan dem Dauen; soe gengen ümme den Sark, bian un gengen dann stille weg. Doe Pasteor kamm nich int Hius. Wecke loeden den Lerer met Schoölern teo singen kuomen. Doe Kiaders un doe Nowers droögen den Sark stille iut dem Hiuse un sedden en biuden uppen Ringsenwagen up Straubünne. Fan den Anferwandten kaimen doe Friusluüe fuür uppen Wagen; soe saiden up Strausäcken. Doe Mannsluüe folgen tofeode. Den Daud anmellen un ansoeggen daien doe Kiaders; Luikluübidder hoeden soe dann. Wui förden den Luikwagen sümst met iusen Piaren, auk for doe Kiaders annen Huawe.

Os ik fuif Jor ault was, kamm oen graut Unglücke iawer us. Iuse Koögge woören krank un gengen bet up oene in; soe mössen olle ingrawen weren. Wui hedden ninne Mialke mer innen Hiuse. Do hölpen us doe Nowers met ollen, wat soe män können, bet wui wir Koögge kofft hedden. Dat diure owwer ne Tuit lang. Doe Ställe mössen erst roeggen maket un widdelt weren. Wat for oene Krankhoet dat wiesen es, woet ik nich. In den boeden Kuadens es ninne Keo dran ingon. Nowerhülpe hät us in dem Unglücke nich failt.

Wenn dat Foe blaut liurg was, weort doe Foedokter nich halt un ollerhand fersocht, wat doe Aulen dofan kennen. Doe lütken Fiarken kriegen Niedeltoe, wenn soe dat Schiederge hedden. Doe Niedeln mössen owwer socht un druüget weren, oll oer os soe bloöggen. Wenn doe Koögge sik ferfriaden hedden, kriegen soe Toe iut Ruiggefarm un Wiarmoögen; doe weort nen medder Pullen ingiewen. Wecke tüögen nen auk oen Strausail met Tiar odder briune Soepen duürt Miul. Dann fengen soe wir an teo aken. Wenn doe Schope Schurft hedden, mosse doe Schaiper doe Stuien met Schmiar inruiwen, un wenn soe Tieke hedden, mössen soe afsocht weren. Doe Piare hedden ens Droösen; do bliewen soe innen Stalle ston un woören warme haulen. An Koluik geng ens oen Piard daut. Piare ferrecken, dat gifft Schrecken; doe kostet fiel Geld.

Os uppen Nowerhuawe doe Schuürn uprichtet weort, maken doe Luüdens doe Kreonen, doe buawen forn Giewel kamm, un bunte Buürstruüske, doe doe Timmerluüe buim Richtfeste kriegen. Ianerns kamm Faust fan Füsskaups Huawe un spiele upper Klarnedden; Owens weort danßet. Os Fadder oene lütke Schopschuürn uppen Kampe richten loet, geng et do justsau teo. Doe Nowers bröchten Mialke un hölpen Mudder kuaken. Owends kaimen doe Timmerluüe, doe Kiaders un doe Nowers int Hius un aiden, spielen un danßen upper Dial. Ik woet nich mer, of doe Timmerluüe bui den lütken Gebaiden auk iare Sprüöke seggt un Stockfisk buoket häwwet; bui grauden Gebaiden schog dat.

Oenen Brand häwwe ik in der Nowerskop nich beliewet. Wui wören owwer doteo inrichtet, dat wui teo joeder Tuit oenanner helpen können. Doe Gliumen un doe liarn Emmer hengen dat ganße Jor anner Dial un woören auk fan den Reotkuikern pruüset, wenn soe doe Herdstuie un doe Dielen iawer der Brandwand bekieken.

Austern kamm doe ganße Nowerskop buim Pooskefuür tohaupe. Wui Kinner sliepen oll Wieken lang forhiar olle Braken un Dairn tohaupe, doe wui niemen dröffen. Fadder gaff us no Biusken, wenn doe Haup teo lütk blaif. Buawen up loöge wui Kwakeln; doe dompen, sniaken un rüöken geot, wenn soe brennen. Austern Oegger soöken kennen wui nich. Dofor weort in joedem Hiuse Pannkeoken backen. Wenn doe gieden was, kamm doe ganße Nowerskop no dem Pooskefuür; soe stönnen rundheruümme, fröwwen sik un necken sik; wecke sprüngen auk iawer dat Fuür. Pingsten genge wui up doe Nowerhiawe un bekieken doe Birkenstruüske, doe soe for doe Duüren un Fenster stellt hedden. Wuinachten genge wui fan Hius to Hius un fertellen us, wat dat Christkind brocht hadde. Nuijor gruüße wui us olle met Preost Nuijor; wat Preost bedudde, wüsse wui nich. Doe Grauden wünsken sik Nuijor Glück, wenn soe no Kiarken gengen. Iuse Schaiper un Knecht gengen Nuijor Muarens oll freo duürt Görken un buünen ümme joeden Baum oene Hand full Strau. Os ik Mudder froge, worümme soe dat daien, sia soe, soe soegget den Baimen dat nuigge Jor an, dat soe geot driaget. Düöse Sidde häwwe ik up den Nowerhiawen nich soen un es auk up iusen Huawe ingon.

Innen Winter kaimen doe Spinner iut der ganßen Nowerskop twoemol Owens bui us tohaupe. Joeder brochte suin Ratt met. Doe ganße Stuawe was dann full. Erst weort fluidig spunnen, auk ens sungen un doe oene odder doe anner feng an teo fertellen. Picker gaff et dobui nich. Wenn soe uphairen teo spinnen, gengen soe no uppe Dial un danßen, bet Mudder sia, et wöre niu Tuit, dat soe nohius gengen<.> Auk lange Nacht weort ninn Picker backen un länger spunnen os süss. Spinnowende hadde joeder Nower innen Winter in suinem Hiuse. Dat weort der Nowerskop innen ganßen anseggt; dann droffe joeder kuomen; doe Denste un doe Kiaders saiden tüsken den Süönen un Döchtern van dem Biurn. Dat was Nowerskop; doe geng uppen echten Biurnhuawe for olls un iawer olls un doöt dat auk fandage no, wenn soe doe geoen aulen Sidden ert un wart.

Zurück

Public Domain Mark
Dieses Werk (Der Bauernhof um 1870, von Heinrich Stolte), das durch Olaf Bordasch gekennzeichnet wurde, unterliegt keinen bekannten urheberrechtlichen Beschränkungen.
Dies gilt nicht für die hochdeutsche Übersetzung des Werkes.